مقاومت آنتی بیوتیکی چیست و چرا درمان نمی شود؟
چرا مقاومت آنتی بیوتیکی درحال تبدیل شدن به یک مشکل غیرقابل حل است؟
به گزارش گوپا به نقل از ایسنا، در سال ۲۰۱۶، یک فرد سالمند در بیمارستانی در لاس وگاس از یک عفونت باکتریایی مرموز رنج می برد که بعد از شکستگی استخوان ران راست خود در طول سفر به کشور هند، ظاهر شده بود.
هنگامی که این بیمار به ایالات متحده بازگشت، پزشکان نتوانستند عفونت بدن وی را از بین ببرند و به همین دلیل، آنتی بیوتیک ها را یکی بعد از دیگری برای وی تجویز کردند. اما هیچ یک از ۲۶ دارویی که تجویز شد، باکتری ها را از جریان خون او حذف نکرد.
در نهایت، این بیمار چند هفته بعد از مراجعه به بیمارستان بر اثر شوک عفونی درگذشت.
شوک عفونی یا شوک سپتیک یک مشکل پزشکی حاد است که در آن گندخونی به وجود آمده به علت جراحت ناشی از عفونت، به کاهش خطرناک فشار خون و بی نظمی در متابولیسم سلول ها می انجامد. به طور معمول عفونت اصلی، باکتریایی است، اما می تواند قارچی، ویروسی، یا انگلی نیز باشد. عفونت در همه جای بدن نیز می تواند باشد، اما به طور معمول در شش ها، مغز، دستگاه ادراری، و شکم است. شوک عفونی می تواند موجب از کارافتادن اعضای گوناگون و در نهایت مرگ شود. شوک عفونی به طور معمول در بین کودکان، افراد دارای کمبود ایمنی، و کهنسالان اتفاق می افتد، چون دستگاه ایمنی آنان نمی تواند با عفونت به مانند بدن افراد سالم روبرو شود. بیمارانی که با شوک عفونی مواجه می شوند به طور معمول در بخش مراقبت های ویژه نگهداری می شوند. میزان مرگ و میر ناشی از شوک عفونی در حدود دو تا ۱۱ درصد است.
یک میکروبیولوژیست به نام "سید تاکور" که برنامه بهداشت جهانی را در دانشگاه ایالتی "کارولینای شمالی" هدایت می کند، می گوید پزشکان اغلب در مورد عفونت های باکتریایی بی سلاح می شوند.
وی می گوید: واقعاً عجیب است که یک پزشک به سمت شما می آید و می گوید چیزی ندارم که با آن شما را درمان کنم.
مرکز پیشگیری و کنترل بیماریهای آمریکا در سال ۲۰۱۹ گزارش داد که نزدیک به سه میلیون نفر در ایالات متحده دارای عفونت مقاوم به آنتی بیوتیک هستند و حداقل ۳۵ هزار نفر از آنها هر ساله قربانی می شوند. چنین عفونت هایی بیشتر از اچ آی وی/ایدز یا مالاریا موجب مرگ افراد در سراسر جهان می شوند.
مدلهای آماری نقاط اوج این فاجعه را پیش بینی کرده اند و تخمین زده اند که چه زمانی این اعداد سر به فلک می کشند. آنها می گویند در کمتر از سه دهه، مقاومت آنتی بیوتیکی بیشتر از سرطان جان انسان ها را خواهد گرفت. پزشکی مدرن نیز کنترل خودرا بر عفونت های باکتریایی از دست می دهد.
اما لازم نیست این اتفاق حتما رخ دهد. پژوهشگران و مهندسان می دانند که چگونه آنتی بیوتیک های جدید تولید کنند و طول عمر مفید داروهایی را که هم اکنون استفاده می شوند، بالا برند.
یک میکروبیولوژیست به نام "لنس پرایس" که مرکز اقدام مقاومت آنتی بیوتیکی را در دانشگاه "جورج واشنگتن" تأسیس کرده است، می گوید که مشکل مقاومت آنتی بیوتیکی اساساً یک "شکست بازاری" است. به این مفهوم که سرمایه گذاری در تولید آنتی بیوتیک های جدید، توجیه و صرفه اقتصادی ندارد.
باکتری های مضر مشکل بزرگی برای بیشتر موجودات زنده هستند
انسان ها فقط باید نگران یک بخش کوچک از حدود یک میلیارد گونه باکتری در سراسر جهان باشند، اما آنهایی که مشکلات را ایجاد می کنند، مسئول خیلی از بدبختی های بشر بوده اند و کماکان نیز هستند. باکتری ها عامل بیماریهای بدنامی مانند ذات الریه، سل، وبا، کزاز، سوزاک و سفلیس هستند.
کشتن باکتری ها چندان سخت نیست. مواد شیمیایی فراوان یا اغلب فقط یک ظرف آب جوش می تواند این کار را انجام دهد. آنتی بیوتیک ها به علت توانایی شان در تخریب باکتری های مضر بدون لطمه رساندن به سلول های انسان، در دهه های بعد از در دسترس قرار گرفتن گسترده، به افزایش طول عمر انسان تا هشت سال کمک کرده اند.
از بین بردن باکتری ها در صورتیکه سلول های انسانی بدون لطمه باقی می مانند، یک عمل چالش برانگیز است، چونکه سلول های یوکاریوتی که انسان ها از آنها تولید شده اند و باکتری ها در گذشته بسیار دور با هم ارتباط داشته اند، اما خیلی از همان ضعف های سلولی را به ارث برده اند.
آنتی بیوتیک ها با هدف قرار دادن لطمه پذیری هایی که انسان و سلول های باکتریایی در آنها مشترک نیستند، کار می کنند. بعنوان مثال، باکتری ها جهت استفاده از دیواره سلولی بیرونی برای پشتیبانی ساختاری تکامل یافته اند، اما سلول های انسانی اینطور نیستند.
"پنی سیلین" از ساختن آن بخش حیاتی زیرساخت سلولی توسط باکتری ها جلوگیری می کند و موجب می شود ارگانیسم های تک سلولی بدون لطمه رساندن به سلول های انسانی منفجر شوند. بدین سبب می توان آنرا بعنوان یک چاقوی جراحی خیلی دقیق در نظر گرفت.
"پرایس" می گوید: یک مقایسه خوب برای این موضوع، شیمی درمانی است. یک سرطان شناس که شیمی درمانی را تجویز می کند، بیماران را با داروهای سمی تا مرز مرگ پیش می برد تا سلول های سرطانی را ضعیف کند و از بین ببرد. آنتی بیوتیک ها اما به پزشکانی که عفونت های باکتریایی را معالجه می کنند، این امکان را می دهند تا از انجام چنین اقدامات خطرناکی اجتناب کنند.
"پرایس" می گوید: یک مقایسه خوب برای این موضوع، شیمی درمانی است. یک سرطان شناس که شیمی درمانی را تجویز می کند، بیماران را با داروهای سمی تا مرز مرگ پیش می برد تا سلول های سرطانی را ضعیف کند و از بین ببرد. آنتی بیوتیک ها اما به پزشکانی که عفونت های باکتریایی را معالجه می کنند، این امکان را می دهند تا از انجام چنین اقدامات خطرناکی اجتناب کنند.
اما یک اشکال وجود دارد: آنتی بیوتیک ها با آنکه اغلب یک درمان مؤثر هستند، اما می توانند تأثیری بر ایجاد یک جهش تکاملی برای باکتری ها داشته باشند که همین موضوع، یکی از بزرگترین استدلال ها مقابل استفاده مکرر از آنتی بیوتیک ها است. بعنوان مثال در بریتانیا، محدودیت برای تجویز داروی آنتی بیوتیکی خیلی بیشتر از ایالات متحده است. خیلی از داروهای آنتی بیوتیکی در این کشور فقط با نسخه در دسترس هستند، در صورتیکه این داروها اعضای اصلی جعبه های داروی خانگی خیلی از آمریکایی ها هستند.
"تاکور" توضیح می دهد که آنتی بیوتیک ها فشاری در خصوص تغییر باکتری ها ایجاد می کنند و این تغییر، به شکل مقاوم شدن به دارو بروز می کند. این در صورتی اتفاق می افتد که یک تنوع ژنتیکی از تعدادی از باکتری ها در مقابل هر لطمه پذیری که دارو به طور معمول از آن استفاده می نماید، محافظت کند.
وی می گوید: اگر عامل بیماری زا را نمی کشید، پس اساساً نسخه های مقاوم را ایجاد می کنید. هنگامی که باکتری های بازمانده برای اشغال فضای اخیراً خالی شده تولید مثل می کنند، با جمعیت مقاوم عظیمی روبرو می شویم که کاملاً بر محیط تسلط دارند.
این بازیِ تکاملی چیز جدیدی نیست. قارچ ها میلیاردها سال پیش آغاز به توسعه ترکیبات ضد میکروبی و اعمال فشار انتخابی بر روی باکتری ها کرده اند. از آن زمان تاکنون، این یک مسابقه مرگ یا زندگی در برنامه های تحقیق و توسعه بوده است که با تغییرات ژنتیکی تصادفی هدایت می شود.
باکتری ها یک مزیت دارند؛ آنها فقط ژن ها را از یک نسل به نسل دیگر منتقل نمی کنند، بلکه آنها همین طور می توانند ژن ها را همچون ژن هایی که آنها را در مقابل ضد میکروبی ها مقاوم می کند، بسادگی با تماس با یکدیگر تعویض کنند.
"تاکور" می گوید: اگر یک باکتری "ای. کولی"(E. coli) مقاوم و یک "ای. کولی" غیر مقاوم دارید و با یکدیگر در تماس هستند، به زودی هر دو مقاوم می شوند.
بگفته "پرایس"، پژوهشگران یکی از این عناصر ژنتیکی متحرک را شناسایی کرده اند که می تواند باکتری ها را در مقابل آنتی بیوتیک "کولیستین"(colistin) که آخرین گزینه ای است که پزشکان برای درمان تعدادی از سویه های "ای. کولی" و "کلبسیلا"(Klebsiella) دارند، مقاوم کند.
وی ادامه داد: ما می دانیم که باکتری ها این ظرفیت را دارند که آخرین ژن را بگیرند و غیرقابل درمان شوند. چنین چیزی قبلاً در مورد بیماری سل نیز اتفاق افتاده است.
ما می دانیم که باکتری ها این ظرفیت را دارند که آخرین ژن را بگیرند و غیرقابل درمان شوند. چنین چیزی قبلاً در مورد بیماری سل نیز اتفاق افتاده است.
آنچه هم اکنون نگران کننده است، این است که حجم آنتی بیوتیک هایی که امروزه در گردش هستند، تکامل سریع باکتری ها را برای مقاومت در مقابل آنتی بیوتیک هایی که توسط پزشکان در سراسر جهان تجویز می شوند، هدایت می کند.
چرا ما درحال استفاده بیش از اندازه و سرمایه گذاری کم برای مقابله با این مساله هستیم؟
تمایل افسارگسیخته به مصرف آنتی بیوتیک، نتیجه تغییر شرایط و فرهنگ و انگیزه های نادرست است. در مقایسه با سال ۱۹۴۱، زمانی که نخستین آنتی بیوتیک برای درمان پزشکی در دسترس قرار گرفت، هم اکنون افراد بسیار بیشتری می توانند از آنتی بیوتیک ها کمک بگیرند. ضمن این که جمعیت انسانی از آن زمان تا حالا نزدیک به ۳۵۰ درصد افزایش پیدا کرده است.
"پرایس" می گوید: ما بیش از اندازه از آنتی بیوتیک ها استفاده می نماییم و موجب تکامل باکتری های مقاوم به دارو می شویم.
استفاده بیش از اندازه از آنتی بیوتیک ها دو دلیل دارد.
دلیل اول: بیماران به آنتی بیوتیک نیاز دارند
یک دلیل این است که بیماران اغلب آنها را مطالبه می کنند، حتی اگر مانند اغلب موارد مبتلاشدن به کووید-۱۹، کمکی نکنند. بیشتر مردم بعد از مصرف آنتی بیوتیک، احساس و تجربه های مثبتی از بهبودی دارند، بدین سبب بطور معمول پزشک معالج خودرا تحت فشار قرار می دهند تا نسخه ای بنویسد که در آن آنتی بیوتیک باشد، حتی اگر کاری انجام ندهد و برخی پزشکان نیز به جهت اینکه نمره و امتیازشان که برآیند امتیازاتی است که بیماران می دهند، پایین نیاید، این کار را انجام می دهند و در توجیه حرکت خود می گویند این چیزی است که مردم خودشان می خواهند.
از جانب دیگر، خیلی از پزشکان هستند که به این مساله اهمیتی نمی دهند و با وجدان کار می کنند. بدین سبب نسخه ای که لازم است را می نویسند، نه چیزی است که بیمار می خواهد.
با این وجود، تجویز بیش از اندازه آنتی بیوتیک، تنها مشکل موجود نیست. آنتی بیوتیک ها به آسانی مانند کالاهای سوپرمارکتی در بازار فروخته می شوند. این به مفهوم فروش بیشتر آنتی بیوتیک ها به حیوانات یا انسان ها و سود بیشتر برای تولید کنندگان است.
"پرایس" این را «تفکر فصلی» می نامد، برای اینکه خیلی از افرادی که این تصمیم ها را می گیرند بر این تمرکز دارند که با فروش هرچه بیشتر آنتی بیوتیک ها، گزارش های درآمد سه ماهه شرکت شان را تا حد امکان خوب جلوه دهند.
استفاده از آنتی بیوتیک توسط دام و طیور
اما انسان ها تنها گونه هایی نیستند که این قرص ها را مصرف می کنند. در ایالات متحده، تقریباً ۶۵ درصد از آنتی بیوتیک های مهم پزشکی جهت استفاده در دامپروری فروخته می شود. تولیدکنندگان دام و طیور بطور معمول به دام و طیور خود آنتی بیوتیک می دهند، برای اینکه حیوانات با مصرف آنتی بیوتیک، کمتر بیمار می شوند و این موجب افزایش سود می شود. افزودن آنتی بیوتیک به غذای این حیوانات همین طور موجب می شود آنها سریع تر رشد کنند، بااینکه پژوهشگران هنوز دقیقا نمی دانند چرا چنین می شود.
مقررات فدرال موقتاً موجب شد که مقدار آنتی بیوتیک های مهم پزشکی مورد استفاده در دامپروری به ۵.۵۵ میلیون کیلوگرم در سال ۲۰۱۷ کاهش پیدا کند، اما داده های اخیر نشان داده است که این عدد بار دیگر در حال افزایش می باشد.
این کار، خطرناک اما رایج است، برای اینکه شرکت های پرورش دام و طیور حداقل در کوتاه مدت از آن سود می برند. "پرایس" توضیح می دهد که تولیدکنندگان دارو می گویند وقتی آنتی بیوتیک ها را به پرورش دهندگان دام و طیور می فروشیم، درآمد بیشتری کسب می نماییم و پرورش دهندگان دام و طیور نیز می گویند اگر از آنتی بیوتیک ها استفاده نماییم، می توانیم حیوانات را زودتر پرورش دهیم. در نتیجه، تعداد زیادی آنتی بیوتیک استفاده می شود و مقاومت آنتی بیوتیکی افزایش می یابد.
این بخش مهمی از مشکل است، برای اینکه تقاضا برای مصرف گوشت به سرعت در حال افزایش می باشد و جمعیت دام نیز همراه با آن در حال افزایش می باشد. در دهه ۱۹۶۰، میانگین مصرف پروتئین حیوانی حدود شش گرم برای هر نفر در روز بود. در صورتیکه این عدد بگفته "تاکور"، تا حالا چهار برابر شده است.
دلیل دوم: آنتی بیوتیک های جدید به اندازه کافی وجود ندارند
اگر آنتی بیوتیک های جدیدی که باکتری ها هنوز به آنها مقاوم نشده بودند، مانند اواسط قرن بیستم دائماً در دسترس بودند، خوب بود. اما امروزه به ندرت کسی وقت و زمان خودرا صرف کشف آنتی بیوتیک های جدید می کند، ضمن این که توسعه آنتی بیوتیک های جدید سرمایه زیادی لازم دارد. گفتنی است که آخرین باری که نوعی آنتی بیوتیک کاملاً جدید کشف شد، اواخر دهه ۱۹۸۰ بود!
آخرین باری که نوعی آنتی بیوتیک کاملاً جدید کشف شد، اواخر دهه ۱۹۸۰ بود!
"تاکور" می گوید دلیل آن این است که بازده این سرمایه گذاری، زیاد یا قابل اعتماد نیست، برای اینکه پاتوژن ها به سرعت مقاوم می شوند و داروها کارایی خودرا از دست می دهند. وی توضیح می دهد: شما ۱۰ سال صبر می کنید تا یک داروی جدید تایید گردد، چند میلیارد دلار سرمایه گذاری می کنید و مدتی بعد، عامل بیماری زا در مقابل آن مقاوم می شود.
زمانی که باکتری ها نسبت به پنی سیلین مقاوم شدند، داروهای بیشتری توسعه یافتند تا جایگزین آن شوند. اما الان دیگر اینطور نیست. "پرایس" می گوید: دوران طلایی توسعه آنتی بیوتیک ها گذشته است.
خیلی از باکتری هایی که اجداد ما از مدت ها پیش از تکامل به انسان های امروزی از آنها رنج می برند، ناپدید نشده اند و فقط دیگر در انسان و دام ها زندگی و تولید مثل نمی کنند.
"تاکور" می گوید: مخزن عظیمی از این پاتوژن ها و ژن های مقاوم در محیط وجود دارد. تقریباً هر قاشق چای خوری آب، یک گرم خاک و هر حیوان روی این سیاره، میزبان باکتری ها است که خیلی از آنها پاتوژن های عفونی هستند. آنها در فضاهایی مانند بیمارستان ها پنهان می شوند.
"تاکور" می گوید که هیچ قسمتی از این اکوسیستم عظیم و جهانی را نمی توان به تنهایی درک کرد، برای اینکه این یک مشکل بزرگ و پیچیده است و کم کم آغاز به شکست ما می کند.
آینده مبهم مقاومت آنتی بیوتیکی
آنتی بیوتیک ها تنها چیزی نیستند که می توانند به درمان عفونت های باکتریایی کمک کنند. یکی از امیدوارکننده ترین جایگزین ها، "فاژ درمانی" است که از ویروس ها برای هدف قرار دادن سلول های باکتریایی استفاده می نماید.
فاژهای طبیعی که برای تسخیر باکتری ها تکامل یافته اند، یکی از گزینه ها هستند و این یک مرز مهندسی زیستی است. "سیندی لیو" همکار "پرایس"، تحقیقاتی را در مورد استفاده از باکتری های خوش خیم که بطور طبیعی در بدن وجود دارند، رهبری می کند تا بعنوان جهنده های بیولوژیکی عمل کنند که از کلونیزاسیون باکتری های بد مانند "استافیلوکوکوس" جلوگیری می کند.
چنین درمان هایی ممکنست خصوصاً در مبارزه با باکتری هایی مفید باشند که در قسمت های خاصی از بدن، بی ضرر و طبیعی هستند، اما زمانی که در جای دیگری نفوذ می کنند، خطرناک هستند. بعنوان مثال، باکتری "ای. کولی" یک بخش طبیعی از میکروبیوم در روده است، اما زمانی که این میکروب موفق به راه یافتن به قسمت های بالاتر در دستگاه گوارش شود، مشکلات زیادی بوجود می آورد.
راه حل مقابله با استفاده بیش از اندازه از آنتی بیوتیک ها چیست؟
"پرایس" می گوید نباید آنتی بیوتیک ها را حذف نماییم. ترکیب صحیحی از تغییرات سیاست و سرمایه گذاری در زمینه عمومی و خصوصی می تواند تضمین کند که انسان ها در آینده آنتی بیوتیک های مفیدی خواهند داشت. بخش بزرگی از مسئله، مربوط به تنظیم استفاده دامپروری از آنتی بیوتیک ها است.
یکی دیگر از مواردی که می تواند بسادگی پیگیری شود، کاهش تجویز و مصرف آنتی بیوتیک ها برای انسان با سرمایه گذاری در توسعه آزمایش های سریع است.
"پرایس" می گوید: تولیدکنندگان دارو انرژی چندانی برای توسعه آزمایش های تشخیصی که بتواند به سرعت تشخیص دهد که آیا بیماری فرد نیازمند تجویز آنتی بیوتیک و باکتریایی است یا نه، صرف نکرده اند. این به این علت است که شرکت های بیمه ترجیح می دهند چند دلار ناقابل برای یک آنتی بیوتیک هزینه کنند تا این که ۱۰۰ دلار برای یک آزمایش تشخیصی هزینه کنند. اما این آزمایش ها به این علت گران هستند که سرمایه گذاران انگیزه کمی برای توسعه آنها دارند.
"پرایس" می گوید در نهایت، این بحران را می توان با استفاده از داروهای بهتر و سپس عرضه برخی داروهای جدید به بازار حل کرد. اگر پول کافی برای تحقیق و توسعه وجود داشته باشد، مهندسان، پژوهشگران و پزشکان می توانند بقیه کارها را انجام دهند و از وقوع یک فاجعه بر اثر افزایش مقاومت آنتی بیوتیکی جلوگیری نمایند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب