تیتر روزنامه های تیر ۱۳۴۸ چه بود؟
روایتی از تسخیر ماه تبی كه بعد از جنگ جهانی، دنیا را فراگرفت!
گوپا: این روزها همه از دمای بالای هوا صحبت می كنند، اما اگر به آغاز تابستان ۱۳۴۸ بازگردیم، خواهیم دید كه تبی با درجه حرارت بیش از امروز نه فقط ایران كه كل جهان را فراگرفته بود: تب تسخیر ماه!
به گزارش گوپا به نقل از ایسنا، تیرماه ۱۳۴۸ نقطه اوج مسابقه ای بود كه در آن زمان به آن "جنگ سرد تسخیر فضا" می گفتند؛ جنگ سردی كه بلافاصله پس از خوابیدن شعله های جنگ جهانی دوم شروع شد. آمریكا و شوروی در آن روزها بعنوان دو ابرقدرت پیروز سربرآورده از نبرد بزرگ، اینك می خواستند توانمندی خویش را به جهانیان نشان دهند و اثبات كنند از این پس آنها هستند كه برای همه تعیین تكلیف خواهند كرد و این دفعه نه فقط از روی زمین، بلكه ماورای جو هم مسخر آنان است و در زمانی كه جهانیان پیشرفت فناوری را نماد قدرت می دانستند، فضانوردی حاصل از فناوری موشكی به غنیمت گرفته شده از آلمان شكست خورده، ابزار خوبی برای نمایش توانمندی این كشورها بود.
نخستین خودنمایی ها نصیب روس ها شد كه توانستند خیلی از "اولین" های تاریخ فضانوردی را به نمایش بگذارند، از "نخستین ماهواره" آغاز كردند و با "نخستین موجود زنده در فضا"، "نخستین كاوشگر فضایی مهنورد"، "نخستین ناو دورپرواز به سمت زهره و مریخ" و بالاخره "نخستین انسان در فضا" كه توانست حریف را بكلی در سطح جهان بی حیثیت كند.
در این شرایط جان كندی، رئیس جمهوری كه تازه در آمریكا بر سر كار آمده بود، می خواست به هر شكل ممكن، اعتماد به نفس را به جامعه بازگرداند و بنابراین پس از تشكیل جلسه حساسی با مشاوران خود به این نتیجه رسیدند كه باید هدف بزرگی را برای جامعه آمریكا تعیین كنند و وارد كار شوند تا بتوانند به ملت روحیه بدهند و با این هدف در بیست و پنجم ماه مه ۱۹۶۱ در پاسخ به مبارزه طلبی روس ها تعهدی سنگین را بر گردن مردم آمریكا گذارد.
او در سخنرانی خود اظهار داشت: «من معتقدم این ملت باید خویش را متعهد سازد كه پیش از به آخر رسیدن دهه جاری، هدف عالی فرود آوردن انسان در ماه و بازگرداندن سالم او را جامه عمل بپوشاند. در این مدت هیچ طرحی برای بشریت جالب تر و برای اكتشاف پر دامنه فضا از این مهم تر نیست و اجرای این طرح نه چندان دشوار است و نه پر خرج.»
او هم مثل خیلی از سیاستمداران، در همین چند جمله، سه دروغ بزرگ اظهار داشت: این طرح هم بسیار دشوار بود و هم بسیار پرخرج! و نكته دیگر آن كه سفر به ماه نسبت به هزینه سنگین آن در برابر طرح های دیگر از نظر علمی ارزش بسیار اندكی داشت. اما به هر حال با این سخنرانی مسابقه فضایی شدت بیشتری یافت. روس ها هم به شكل پنهان برای انجام طرح مشابهی وارد عمل شدند. طبیعی است كه هر یك از این دو ابرقدرت آن روزگار، تلاش می كردند بر دیگری پیشی گیرند و خود برنده این بازی باشند و همین شتاب بی مورد سبب شد هر دو در آغاز برنامه "آپولو" و "سایوز"، دو برنامه ای كه برای سفر به ماه طراحی شده بود با ناكامی مواجه شوند. در ژانویه ۱۹۶۷ "آپولو-۱" ضمن تمرین اولین گروه، بر روی سكوی پرتاب دچار آتش سوزی شد و هر سه سرنشین آن خاكستر شدند و به فاصله چند ماه، در آوریل همان سال، تنها فضانورد "سایوز-۱" به علت مشكلات فنی سفینه نه تنها نتوانست ماموریت خویش را به آخر برساند، بلكه ضمن بازگشت به زمین به علت باز نشدن چتر نجات كشته شد.
به دنبال این حوادث، هر دو كشور ضربه حیثیتی سختی خوردند، اما مصمم تر از قبل راه را ادامه دادند. ناوهای كیهانی آپولو برای كسب اطمینان صد در صدی، ۵ پرواز بدون سرنشین داشتند و سامانه های مختلف آنها، بارها و بارها آزمایش شد و بالاخره در اكتبر ۱۹۶۸ اولین سفینه سرنشین دار آپولو به فضا پرتاب شد و توانست توانایی های خویش را به نمایش بگذارد. "آپولو-۸" برای اولین بار، انسان را به مدار ماه برد، فضانوردان "آپولو-۹" عملیات فرود در ماه و ناو مه نشین را در مدار زمین آزمایش كردند و سرنشینان "آپولو-۱۰" همین عملیات را در مدار ماه انجام دادند. در این دوران روس ها گرچه توانایی چنین عملیاتی را نداشتند و شكست های مخفیانه آنان برای آزمایش موشك نیرومند "ان-۱" ادامه داشت، اما امیدشان را از دست نداده بودند. غیر از برنامه سرنشین دار، كاوشگران "لونا" را برای پژوهش های بدون سرنشین اختصاص دادند و كار فرستادن سفینه های بدون سرنشین به ماه را به موازات برنامه مخفی سرنشین دار ادامه می دادند.
سال ۱۹۶۹ در چنین شرایطی شروع شد و رسانه های جهان مرتبا هر حركت طرفین را منعكس می كردند. در ۱۳ و ۱۶ ژوئیه سال ۱۹۶۹ (۲۲ و ۲۵ تیر ۱۳۴۸) یكی پس از دیگری دو سفینه فضایی یعنی "كاوشگر خودكار لونا-۱۵" و سفینه سرنشیندار آمریكایی "آپولو-۱۱" به فضا پرتاب شدند. فرود هر دو ناو در ماه باید روز ۲۰ ژوئیه (۲۹ تیر) صورت می گرفت. اما طبق نظر برخی كارشناسان، "لونا-۱۵" باید مقداری از خاك و سنگ ماه را به زمین می آورد و محاسبات نشان می داد كه این محموله زودتر از بازگشت فضانوردان "آپولو-۱۱" به زمین خواهد رسید! این لحظه نهایی مسابقه تسخیر ماه بود. برای روس ها این لحظه به مفهوم حفظ آبرو بود و برای آمریكایی ها ثبت كردن یك «نخستین» بسیار بزرگ برای زدودن تمام ناكامی ها بود؛ بدین سان می توان گفت بیش از آن كه جنبه علمی داشته باشند، این یك مسابقه سیاسی بود.
در ۶ ژانویه ۱۹۶۹ "نیل آرمسترانگ"، "مایكل كالینز" و "ادوین آلدرین" رسما بعنوان فضانوردان "آپولو-۱۱" اعلام شدند. فضانوردان طبق یك سنت قدیمی نام "كلمبیا" را برای سفینه اصلی و "ایگل" (عقاب) را برای سفینه مه نشین انتخاب كردند. طبق برنامه، آنها باید در ژوییه به ماه سفر می كردند؛ گرچه اما و اگرهای بسیاری در سر راه وجود داشت: امكان داشت سرنشینان آپولو ۹ و ۱۰ نتوانند با موفقیت كارشان را انجام دهند.
در ۱۶ ژوئیه سال ۱۹۶۹ در ساعت ۱۳: ۳۲ بوقت گرینویچ (ساعت ۱۷: ۰۲ چهارشنبه ۲۵ تیر به وقت تهران)، موشك ۱۱۰ متری "ساترن-۵" در حالی از پایگاه پرتاب های فضایی كندی راهی مدار زمین شد كه حامل ناو اصلی و ناوچه مه نشین آپولو-۱۱ بود. ۲ دقیقه و ۴۲ ثانیه پس از پرتاب، طبقه اولین و ۹ دقیقه و ۸ ثانیه پس از پرتاب، طبقه دوم پایان یافت. ۱۱ دقیقه و ۴۹ ثانیه پس از پرتاب، آپولو-۱۱ در مداری در اطراف زمین قرار گرفت.
ساعت ۱۶: ۱۷ روز ۱۶ ژوئیه موتور طبقه سوم برای حركت به طرف ماه بكار افتاد. این موتور ۵ دقیقه و ۴۷ ثانیه كار كرد. "نیل آرمسترانگ" به مركز هدایت پرواز گزارش داد كه كار تمام طبقات موشك "ساترن" به خوبی انجام شده است.
حدود ۱۰ ساعت بعد، سفینه "آپولو" از طبقه سوم موشك "ساترن-۵" جدا شد و بعد از یك گردش ۱۸۰ درجه، با مانوری كه حدود ۱۱ دقیقه طول كشید، به ناوچه مه نشین متصل و پس از جدا شدن از طبقه نهایی "ساترن-۵" راهی ماه شد.
در حاشیه همین حساسیت های پرتاب "لونا-۱۵" و ماموریت احتمالی آن، اخبار مربوط به "لونا" را مرتبا به خدمه "آپولو-۱۱" می فرستادند، بامداد ۱۷ ژوئیه "بروس مك كاندلس" به فضانوردان اطلاع داد كه "جودرل بنگ" دیگر علامتی از "لونا-۱۵" نمی گیرد. شاید "لونا-۱۵" در پشت ماه است و روز بعد اطلاع دادند كه خبرگزاری "تاس" اعلام نموده "لونا-۱۵" در مداری بر گرد ماه در حال گردش است.
در همین روز اعلام گردید كه "ریچارد نیكسون" رئیس جمهور آمریكا اجازه داد روز فرود در ماه تعطیلی عمومی باشد تا مردم بتوانند همزمان شاهد این واقعه باشند.
۵۵ ساعت و ۳۰ دقیقه پس از پرتاب، فضانوردان دریچه ورود به مه نشین را باز كردند تا سامانه های آن را مورد بررسی قرار دهند. از این عملیات گزارش مستقیم به زمین فرستاده می شد. مركز هدایت پرواز تمام آنچهرا كه باید در مه نشین باشد، با استفاده از دوربین بار دیگر بررسی می كرد.
بعد از ظهر روز ۱۹ ژوئیه (۲۸ تیر) "آپولو-۱۱" از منطقه تلاقی جاذبه ماه و زمین گذشت. اینك سفینه در محدوده ماه حركت می كند، فضانوردان ماه را بسیار بزرگتر از گذشته می بینند. سطحی در حدود سه چهارم پنجره "آپولو" را پر كرده است.
۷۰ ساعت و ۴۹ دقیقه و ۵۰ ثانیه پس از پرتاب در حالیكه "آپولو" در پشت ماه قرار دارد، موتور سفینه روشن شده و آن را در مداری با اوج و حضیض ۳۱۴-۱۱۱ كیلومتر قرار داد. این مدار بعداً به مدار ۱۲۲-۱۰۱ تغییر مسیر می دهد. باید این مسیر تا زمان فرود دایره ای شكل شود.
در ساعت ۰۲: ۲۶ روز یكشنبه ۲۹ تیرماه "آلدرین" برای بررسی دستگاه های مه نشین به داخل آن شناور شد، "آرمسترانگ" در كنار پنجره های سفینه اصلی ایستاده بود. او امید داشت كه نقطه اصلی فرود را پیدا كند. اما سایه ها آنقدر طولانی بودند كه تصویر جالبی به دست نمی داد.
"كالینز" تلاش داشت با حرف های امیدواركننده روحیه همكارانش را بالا ببرد، او می دانست میزان خطر برای او و همراهانش بسیار متفاوت می باشد. او خویش را مانند پدر دو كودك می دید كه فرزندانش سفری طولانی و خطرناك در پیش رو دارند. تمامی شب نگهبانی داد و به همراهانش اظهار داشت: شما باید استراحت كامل داشته باشید. در ساعت ۱۷: ۵۳ "آرمسترانگ" در مه نشین به "آلدرین" ملحق شد و حدود دو ساعت بعد مركز هدایت پرواز دستور شروع عملیات فرود را داد و "كالینز" دكمه جدائی بست های دو سفینه را فشرد و در ساعت ۲۱: ۱۷ (بوقت تهران) مه نشین از سفینه مادر جدا شد و بتدریج فاصله گرفت. پس از رسیدن به فاصله امن، "آرمسترانگ" موتورهای جانبی مه نشین را به مدت كوتاهی روشن كرد. "كالینز" از عملیات عكس برداری می كرد. مركز هدایت پرواز مكالمه بین دو ناو را می شنید:
- كالینز: سفینه تان خیلی خوب دیده می شود، با آن كه واژگون هستید.
- آرمسترانگ: بله، یكی از ما دوتا واژگون است!
- كالینز: بچه ها مواظب خودتان باشید.
- آرمسترانگ: به امید دیدار!
بعد از این مكالمه مه نشین و سفینه اصلی از هم دور شدند و مه نشین راه سطح ماه را در پیش گرفت. نیم دور بعد "آرمسترانگ" موتور مه نشین را به مدت ۳۰ ثانیه روشن كرد، تا ارتفاع ناو را به ۱۴/۴ كیلومتری ماه كم كند. این كاهش ارتفاع ۵۷ دقیقه طول كشید. در زمان این عملیات "آرمسترانگ" و "آلدرین" حالت ایستاده داشتند و كفش های آنها به كف مه نشین بسته شده بود.
۱۰۲ ساعت و ۳۳ دقیقه و ۵ ثانیه پس از پرتاب، "آلدرین" دكمه روشن شدن موتور را فشار داد. ۱۲ دقیقه تا زمان فرود مانده بود. موتور به طور نرم روشن شد و نیم دقیقه بعد به كشش كامل رسید. در این حالت هنوز مه نشین حالت معكوس داشت. دقایقی بعد "آرمسترانگ" در ارتفاع ۱۴ كیلومتری مه نشین را ۱۸۰ درجه چرخاند تا رادار فرودی نسبت به سطح ماه تنظیم شود. ۵ دقیقه و ۲۰ ثانیه پس از روشن شدن موتور مه نشین، ناگهان یكی از چراغ های زرد آغاز به چشمك زدن كرد. بعد مشخص شد مشكل در برنامه ریزی كامپیوتر مه نشین بوده است و "آلدرین" كشف كرد كه اگر از كامپیوتر در مورد وضعیت لحظه چرخش سوال نشود، این اشتباه كمتر بوجود می آید. بنابراین از مركز هدایت پرواز خواهش كرد كه اطلاعات در این مورد را مستقیماً برای آنها بفرستند. ۱۸ دقیقه و ۳۱ ثانیه پس از روشن شدن موتور مه نشین، ناوچه در ارتفاع ۱۷۰۰ متری ماه قرار داشت. حالا دیگر ماه از پنجره ها به خوبی دیده می شد.
دریای آرامش كه پوشیده از دهانه های آتشفشان بود در زیر اشعه خورشید صبحگاهی می درخشید. ۹ دقیقه و ۵ ثانیه پس از روشن شدن موتور مه نشین، "چارلز دوك" از مركز هدایت پرواز اجازه فرود را صادر كرد. در این زمان فاصله مه نشین تا سطح ماه تنها ۹۰۰ متر بود. ۹ دقیقه و ۲۴ ثانیه پس از روشن شدن، ارتفاع به ۶۰۰ متر رسید. زاویه مه نشین در این زمان نسبت به سطح ماه در نقطه فرود ۴۷ درجه بود.
بر اساس علائم روی پنجره، "آرمسترانگ" متوجه شد كه دستگاه هدایت خودكار آنها را به چه نقطه ای می برد. منطقه دهانه های آتشفشان زیادی با قطرهای ۵ تا ۳۰ متر داشت. وقتی كه مه نشین به ۲۰۰ متری رسید، در جلوی آرمسترانگ دهانه آتشفشانی پدیدار می شد. دستگاه هدایت خودكار سفینه را به آن سمت می برد تا در شیب شمال شرقی این گودال بنشاند. در آنجا تخته سنگ هایی با ارتفاع ۲-۳ متر و حتی بیشتر دیده می شد. آرمسترانگ منطقه را مناسب تشخیص نداد و اجازه خواست تا محل بهتری را جستجو كند. در ارتفاع ۱۵۰ متری آرمسترانگ هدایت مه نشین را از شكل خودكار خارج كرده و خود به دست گرفت.
۱۱ دقیقه و ۲ ثانیه پس از روشن شدن مه نشین به ارتفاع ۷۵ متری ماه رسیده بود. آنها اینك در جاده مرگ بودند، یعنی اگر ناگهان موتور سفینه خاموش می شد، ارتفاع در حدی بود كه آنها نمی توانستند بخش بالایی را جدا كنند و به شكل اضطراری خویش را به مدار برسانند. محلی كه آرمسترانگ فكر می كرد صاف است، اینك مشخص شد كه چندان هم جالب نیست. آرمسترانگ در جستجوی محل مناسبی در حدی كه پنجره های مه نشین اجازه می داد، اطراف را نگاه می كرد.
یك بار دیگر چراغ اعلام خطر آغاز به چشمك زدن كرد: سوخت تنها برای ۹۴ ثانیه وجود دارد. در مركز هدایت پرواز همه سكوت اختیار كرده بودند و نفس ها در سینه حبس شده بود. سرانجام در ارتفاع ۲۰ متری آرمسترانگ منطقه صافی را دید. ارتفاع لحظه به لحظه كمتر و كمتر می شد. نخست سایه پایه ها و سپس سایه بقیه مه نشین بر روی ماه به چشم می خورد. بزودی تمام پنجره در سایه قرار گرفت و ثانیه ای بعد همه چیز ساكت شد.
ساعت ۲۰ و ۱۷ دقیقه و ۳۹ ثانیه روز ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹ (ساعت ۲۳: ۴۴ یكشنبه ۲۹ تیر ماه ۱۳۴۸)
صدای آرمسترانگ در مركز هدایت پرواز به گوش رسید: اینجا پایگاه آرامش است. "عقاب" فرود آمد.
آلدرین و آرمسترانگ به طرف هم برگشتند و برای اولین بار بعد از جدا شدن از سفینه مادر به هم نگاه كردند. با دستكش به هم دست دادند و در چشمان همه برق پیروزی را دیدند.
در هیوستون فریادهای شادی بلند شده بود. در مسكو نیمه شب بود و رادیو مسكو به مردم خبر داد: امروز در ساعت ۲۳: ۱۷ مه نشین سفینه فضایی آمریكایی آپولو بر سطح ماه به آرامی فرود آمد...
***
آن شب در تهران چه خبر بود؟
سفر فضانوردان آپولو-۱۱ به ماه در ایران هم مانند همه نقاط جهان شور و هیجان فوق العاده ای بوجود آورد. از حتی چند ماه قبل نشریات مختلف بشدت پیگیر این ماموریت بودند و مجلات هفتگی با چاپ مقالات و حتی شماره های ویژه به استقبال این سفر رفته بودند. دو روزنامه مطرح آن دوره یعنی كیهان و اطلاعات هم مانند دو ابرقدرت كه برای فتح ماه به نبرد برخاسته بودند، رقابت شدیدی را برای درج خبرها در پیش گرفتند و حتی شماره ویژه سفر به ماه منتشر نمودند. روز پس از فرود مه نشین آپولو ۱۱ روزنامه اطلاعات ضمن زدن تیتر "تهران هم دیشب از تب فتح ماه بیدار بود" گزارش هایی از سطوح مختلف جامعه از كارشناسان و افراد مشهور گرفته تا مردم عادی تهیه و نظر آنان را منتشر كرد:
دیشب تهران و دیگر شهرهای ایران مانند هر نقطه دیگری در روی این كره خاكی چشم به آسمان دوخته بود، چشم به كره ماه كه اولین انسان های زمینی را در آغوش خویش جای می داد و هنگامی كه دستگاه های مخابراتی خبر بزرگترین واقعه تاریخ یعنی فتح ماه را به گوش میلیون ها مردم جهان من جمله مردم ایران رسانیدند، در هر محفل و مجلسی در بین خانواده ها همگی بی اراده آغاز به كف زدن كردند و فریادهای پیروزی و هیجان سردادند. در چشم هزاران نفر قطره های اشك شادی سرازیر گشت. در خیابان ها اتومبیل ها چراغ های خویش را روشن كردند و صدای بوق اتومبیل ها گوئی خبر عروس شدن هزاران دختر جوان را اعلام می كرد.
از قهوه خانه ها، كافه رستوران ها، پشت بام ها و داخل منازل آخرین اخبار مربوط به این حادثه تاریخی شنیده می شد. تهران شب زنده داری های بسیاری داشته اما شب زنده داری دیشب وضع دیگری داشت، ؛ مردم از وقتی كه روزنامه های عصر را خواندند تا پاسی از نیمه شب از كنار رادیوها و تلویزیون ها تكان نمی خوردند، همه می خواستند لحظه با شكوه نشستن ماه نشین را بیدار باشند. مردم رادیوهای ترانزیستوری از جیب بیرون كشیده بودند و با دقت لحظات هیجان انگیز دیشب را دنبال می كردند و همگی ساعات و دقایق اضطراب انگیزی را گذراندند.
علی ایرانپور آرزو داشت فضانوردان سالم به زمین بازگردند و نتایج این سفر تاریخی آنان به صلح و امنیت دنیا كمك نماید.
ابوالفضل قماش دانشجوی هیدرومهندسی می اظهار داشت: تسخیر ماه می تواند به خلق صنایع جدیدی در روی زمین در تمام كشورها منتهی گردد.
پوران عاملی اظهار داشت: در جریان پیروزی آپولو ۱۱ و تسخیر ماه سهم همسران فضانوردان را نباید فراموش كرد، این زنان شجاع با بوجود آوردن یك محیط گرم در خانواده و تشویق و دلگرم كردن همسران خود، بار فضانوردان را در تسخیر ماه سبك كردند و خونسردی و شجاعت آنها در تحمل هیجانی كه بوجود آمده است، واقعا قابل تحسین است.
عبدالله ریاضی، رئیس مجلس شورای ملی در این زمینه اظهار داشت: این كار یك واقعه تاریخی است و من در تمام دیشب برای آگاهی از اخبار مربوط به مسافرت فضانوردان نخوابیدم و دلم هم نمی خواست بخوابم.
دكتر عیسی صدیق اظهار داشت: با فرود آمدن انسان در سطح كره ماه، به نظر من درخشانترین كامیابی نصیب نوع بشر شده است، انسان در اثر اندیشیدن و آزمایش و به كار بردن عقل و انگشتان اكتشافات و اختراعاتی را در قرن حاضر انجام داده كه وی را بر خیلی از قوای طبیعت مسلط ساخته و موانع را در راه ترقی و تعالی بشر از میان برداشته است.
اما این سفر مخالفینی هم داشت! دكتر لطفعلی صورتگر، شاعر و استاد دانشگاه درباره فتح ماه اظهار داشت: ما سال ها با ماه راز و نیازها داشتیم و از این كار لذت می بردیم ولی با این كار (سفر به ماه) یكی از ظواهر زیبائی از بین رفته و جای آن همه زیبائی را مشتی سنگ، خاك و سطحی پر آبله گرفته است. خواهش ما این است كه ممالك خارجی به هر كره ای كه می خواهند، بروند ولی حداقل زهره را برای ما شاعران باقی بگذارند.
هیجان، نه فقط در بین طبقات روشنفكر و یا مرفه، بلكه به مردم عادی هم كشیده شده بود و در آن لحظات خیلی از مردم از خانه ها به خیابان ها آمده و گروه گروه دور هم جمع می شدند و به رادیوهای كوچك و بزرگی كه در دست داشتند، گوش می دادند و همین كه درباره آپولو خبری می رسید، سكوت می كردند و هنگامی خبر آخر می یافت بحث و صحبت و پیش بینی ها شروع می شد.
در یكی از كوچه های خیابان عباسی، عده ای زن دور هم جمع بودند و بر خلاف شب های دیگر صحبت آنها راجع به شوهر و بچه و سختی زندگی یا غیبت از این و آن نبود، بلكه تنها درباره ماه صحبت می كردند.
خانمی می اظهار داشت: ما راجع به زن های این سه آمریكائی صحبت می كردیم، چون زن های این سه نفر الان بر خلاف دیگران سخت دلواپس جان شوهرانشان هستند این سه زن و بچه هایشان امشب خواب به چشمشان نمی رود، چونكه تنها مسئله شهرت و افتخار برای شوهران آنها مطرح نیست، بلكه در یك طرف دیگر مرگ و نیستی در كمین است.
بعد از آن كه رادیو و خبر دادند كه لونا ۱۵ به پانزده كیلومتری ماه رسیده و این همان مداری است كه سفینه ها از آنجا بر سطح ماه فرود می آیند، یك مرتبه هیجان وصف ناپذیر بوجود آمد. عده ای معتقد بودند شوروی زودتر به ماه خواهد رسید، عده ای می گفتند لونا به ماه نخواهد نشست. هیچكدام نمی توانستند پیش بینی قطعی كنند؛ اما یك چیز برای مردم روشن بود كه رقابت بزرگی بین شوروی و امریكا در جریان است.
بالاخره ساعت موعود فرا رسید چند دقیقه مانده به نیمه شب، فرستنده های رادیویی و تلویزیونی با گفتن "توجه فرمائید، توجه فرمائید" اعلام نمودند كه "عقاب" ساعت یازده و چهل و چهار دقیقه بر سطح ماه نشست. غریو شادی تمام بینندگان و شنوندگان یك مرتبه بلند شد.
مردم از این كه بالاخره "عقاب" به سلامت به مقصد رسید، خوشحال شدند. همه این موفقیت را متعلق به بشریت و مردم سراسر جهان می دانستند.
دیشب به مناسبت پخش برنامه های آپولو۱۱ از رادیو و تلویزیون و توجه مردم به این حادثه تاریخی، كلانتری های تهران شب خلوتی را گذراندند. افسر نگهبان یكی از كلانتری ها بامداد امروز اظهار داشت: شب قبل اهالی تهران سرگرم تماشای تلویزیون و گوش دادن به اخبار رادیو بودند و فرصت دعوا كردن را نیافتند. بدین مناسبت دیشب در تهران از دعوا و زد و خورد خبری نبود.
یك مسافر تاكسی اظهار داشت: آمریكایی ها در ماه پیاده شدند و ما هنوز از مشكل تاكسی نتوانستیم پیاده شویم. مدیر عامل یك شركت تعاونی مسكن هم اظهار داشت پیش از این كه افراد برای سكونت به ماه بروند، بایستی با یك دورنگری مسكن مناسبی جهت اقامت خود تهیه كنند.
دكتر عباس ریاضی كرمانی، استاد دانشگاه اظهار داشت: چون وضع آب و هوای كره مریخ شباهت كاملی به كره زمین دارد، مسلما موجودات كره مریخ هم شباهت زیادی به موجودات كره زمین دارند و چون تمدن مریخی ها پیشرفته تر از بشر است و از سویی جاذبه زمین بیش از مریخ است، بنابراین می توان پیش بینی نمود كه كره ماه قبلا به وسیله ساكنین مریخ فتح گردیده است و در آنجا برای این كه بتوانند به سایر كرات مسافرت كنند، برای خود اقدام به احداث پایگاه نموده اند.
دكتر ریاضی كرمانی از این كه فضانوردان آمریكائی توانسته اند در ماه پیاده شوند، اظهار خوشوقتی كرد و اظهار داشت: این اقدام سبب خواهد شد كه با احداث پایگاه در كره ماه مسافرت به سایر كرات منظومه شمسی آسانتر شود.
***
"عقاب" در محلی فرود آمده بود كه تا مسافتی صاف و بدون حلقه های بزرگ اما سنگ های كوچك دیده می شد. در فاصله دور حفره هایی دیده می شد كه ارتفاع دیواره آنها ۵ تا ۱۰ متر می رسید. اشعه خورشید اطراف آنها را روشن و به رنگ برنز در آورده بود. در سمت راست رنگ قهوه ای و در نزدیك مه نشین رنگ خاكستری دیده می شد. اطراف مه نشین محیطی به نظر نمی رسید كه سبب مرگ انسان شود. آرمسترانگ از پنجره كوچك فوقانی نگاه كرد و اطراف را در زیر آسمان قیرگون ماه دید. او به چارلز دوك در مركز هدایت پرواز اظهار داشت: زمین بزرگ، درخشان و زیباست.
آنها باید ۲۲ ساعت در ماه می ماندند و قرار شد اولین راهپیمایی در نیمه مدت اقامت صورت گیرد. پیش از خروج از مه نشین آنها باید ۴ ساعت می خوابیدند. اما آرمسترانگ با مركز هدایت پرواز قرار گذاشت ۵ ساعت پس از فرود اولین راهپیمایی را انجام دهد. یعنی حدود ساعت ۸ بعدازظهر بوقت هیوستون.
آلدرین به فكر افتاد و سپس در حالت ویژه روحی این پیام را فرستاد:
«من خلبان مه نشین هستم. می خواهم از این امكان استفاده كنم و از تمامی كسانی كه صدای مرا در هركجای زمین می شنوند، یك لحظه بایستند و درباره چند ساعت گذشته فكر كنند و شكر خداوند را بجا آورند.» و در ادامه بخشی از كتاب مقدس را خواند.
گام نهادن بر سطح ماه
سه ساعت و نیم پس از فرود، فضانوردان مقدمه راهپیمایی بر سطح ماه را چیدند. دو فضانورد لباس های خویش را به طور دقیق پوشیدند. همه اجزا را طبق كتابچه راهنما بررسی كردند. پس از پوشیدن لباس كامل، آنها هوای داخل ناوچه را تخلیه كردند و بالاخره به منهای ۱۰ رساندند. بعد آلدرین آزمایش كرد كه دریچه باز می گردد یا نه، اما باز نشد. فشار هنوز منهای ۵ بود. بالاخره آلدرین تصمیم گرفت كه تراكم را كمتر كند.
۱۰۹ ساعت و ۷ دقیقه و ۳۳ ثانیه پس از پرتاب (ساعت ۰۶: ۱۰ روز دوشنبه ۳۰ تیر به وقت تهران) دریچه باز شد. آرمسترانگ با صدای نسبتاً گرفته باز شدن دریچه را اعلام نمود. آنها مجبور بودند تا تكمیل كار دستگاه تهویه صبر كنند.
۱۰۹ ساعت و ۱۶ دقیقه و ۴۹ ثانیه بعد از پرتاب نیل آرمسترانگ پشت به دریچه به زانو نشست و با احتیاط پاهای خویش را به بیرون گذاشت و بعداً تمام تن خویش را از دریچه مربعی شكل كه طول هر ضلعش ۸۱ سانتیمتر بود، به بیرون كشید. ایستاد و بررسی كرد آیا می تواند به مه نشین برگردد.
۱۰۹ ساعت و ۱۹ دقیقه و ۱۶ ثانیه پس از پرتاب، آرمسترانگ در خارج از مه نشین بر روی سكوی پیش از پله ها ایستاده بود. حدود ۲ دقیقه بعد، حلقه ای را كشید كه صندوقچه ابزار و وسایل علمی باز شود و گزارش داد كه همه چیز طبق برنامه پیش می رود. یك دقیقه بعد، یك دوربین سیاه و سفید تلویزیونی آغاز به كار كرد كه تصویر سطح ماه را نشان داد.
از زمان پوشیدن لباس تا زمان قدم گذاشتن بر سطح ماه یك ساعت طول كشید. پله تحتانی پلكان تا پایه بشقابی ۹۰ سانتیمتر مانده بود. نیل آرمسترانگ دو طرف پلكان را گرفته و با احتیاط در سایه مدول پایین رفت. او یك بار به بشقاب پایه مه نشین پاگذارد و سپس به پله تحتانی بازگشت و گزارش داد كه به پلكان قدم گذاشته و گفت همه چیز درست است. سپس نفس عمیقی كشید و بار دیگر پرید پس از ۱.۵ ثانیه فرود آرام اما باز به همان پله بازگشت و بعد گفت باید شدیدتر پرش كنم.
سرانجام در ساعت ۲ و ۵۶ دقیقه و ۱۵ ثانیه روز ژوئیه بوقت گرینویچ (۰۶: ۲۶ روز دوشنبه ۳۰ تیر به وقت تهران) آرمسترانگ قدم بر سطح ماه گذاشت و نامش بعنوان اولین انسانی كه سطح یك جسم غیرزمینی قدم گذارده بر در تاریخ به ثبت رسید. وی در این لحظه اظهار داشت: «این گام كوچكی است برای انسان ولی جهش عظیمی است برای بشریت.» تلویزیون این صحنه ها را به نظر میلیونها نفر از مردم روی زمین می رساند. بر خلاف سایر برنامه های تلویزیونی آپولو۱۱، مخابره عكس ها از ماه سیاه و سفید است.
سپس اولین گزارش خود از روی سطح ماه را به زمین فرستاد: خاك نرم است و پوشیده از گرد و غبار. من می توانم آن را به طور آسان با پایم حركت بدهم. من آثار كفش خودم را بر روی خاك می بینم. حركت كردن سخت نیست. موتور در زمین اثری تولید نكرده....
همه ابزارها برای كار و تحقیق سطح ماه در بخش مخصوص در طبقه فرودی قرار داشت. آرمسترانگ دوربین عكاسی ۷۰ میلیمتر را برداشت، در محل مخصوصی بر روی سینه اش نصب كرد و به فاصله ۲-۱.۵ متری از مه نشین دور شد تا از محل فرود عكسبرداری كند.
بعد از جیب خود یك خاك انداز كوچك در آورد، خاك ماه را برداشت و در كیسه ریخت و سپس آن را در جیب راستش گذاشت. این نمونه برداری اضطراری از خاك ماه بود تا اگر اتفاقی افتاد و وضعیت اضطراری پیش آمد، بدون نمونه برنگردند.
در این حال كه آلدرین از دریچه خارج می شد، دقت كرد كه دریچه كاملاً چفت نشود. به آرامی از پله ها پایین آمد و خویش را به آرمسترانگ رساند؛ اینك هر دو فضانورد روبروی هم ایستاده بودند، اما نمی توانستند همدیگر را در آغوش بگیرند، چونكه لباس ها و دوربین عكاسی مزاحم بود. از شادمانی چند بار بالا و پایین پریدند.
سپس هر دو به باز كردن بسته وسایل تحقیقاتی و فنی مشغول شدند و روپوش پلاك نصب شده در پای سكو را برداشتند كه روی آن نوشته بود: «در اینجا انسان هایی از سیاره زمین برای اولین بار پا بر روی كره ماه گذاشتند. ما برای صلح جهت تمام بشریت به این جا آمدیم. ژوییه ۱۹۶۹» این پلاك حاوی امضای سرنشینان آپولو و ریچارد نیكسون، رئیس جمهور وقت آمریكا بود. سپس به عكسبرداری مشغول شدند. آرمسترانگ حدود ۱۷ متر از سفینه دور شد و دوربین فیلمبرداری را در آنجا كاشت. سپس او و آلدرین دستگاه های تحقیقاتی دیگر را نصب كردند.
ماموریت دو فضانورد در سطح ماه در ساعت ۰۸: ۴۴ روز ۳۰ تیر (به وقت تهران) به آخر رسید و به راهپیمایی خود آخر داده به داخل سفینه بازگشتند. آلدرین در سطح ماه ۱ ساعت و ۴۶ دقیقه و آرمسترانگ ۲ ساعت و ۱۳ دقیقه در ماه راهپیمایی كردند. تا بلند شدن از ماه ۹ ساعت باقی مانده بود. پس از ناهار و دادن جواب به سوالات كارشناسان، فضانوردان تلاش كردند بخوابند. آرمسترانگ روی پوسته موتور پرتابی دراز كشید، ولی نتوانست بخوابد. اما آلدرین در كف مه نشین دراز كشید و كمی خوابید.
بالاخره زمان بازگشت فرا رسید. حدود ۱۲۵ ساعت پس از پرتاب، ضربه ناگهانی حاصل از انفجار، پیچ های بین بخش فرودی و قسمت فوقانی را از جا كند و بخش بالایی مه نشین با نیروی حاصل از موتورش را بلند كرد. ۷ دقیقه و ۱۵ ثانیه بعد "عقاب" هم در مدار پیرامون ماه بود. مانورها برای رسیدن به ناو اصلی دقیق صورت می گرفت. ۱۲۸ ساعت پس از پرتاب مه نشین و سفینه مادر به هم پیوستند و اضطراب ها كاهش پیدا كرد، چون می شد مطمئن بود كه فضانوردان می توانند به خانه بازگردند.
حدود ۱۳۶ ساعت پس از پرتاب (ساعت ۰۸: ۲۷ سه شنبه ۳۱ تیر به وقت تهران) كلمبیا موتور خویش را برای بازگشت به زمین روشن كرد.
روز چهارشنبه، اول مرداد و در حین بازگشت به زمین، تلویزیون برنامه های كوتاهی پخش كرد كه كار كردن و غذا خوردن فضانوردان را نشان می داد. اینك مردم كمتر تب و تاب نشان می دادند و حدودا مطمئن شده بودند كه همه چیز به خوبی آخر خواهد پذیرفت.
پنجشنبه، ۲ مرداد باز هم فضانوردان گزارش تلویزیونی برای مردم داشتند و نشان دادند كه برای فرود آماده می شوند. در ساعت ۱۹: ۵۲ روز پنج شنبه ۲ مرداد ۱۳۴۸ بخش سرنشین دار آپولو از قسمت خدمات (موتورهای عمده موشكی و سایر تجهیزاتی) جدا شد و راه بازگشت به زمین را در پیش گرفت.
سرانجام در ساعت ۲۰: ۱۹ ناو آپولو-۱۱ با فرود در ۱.۴۶۰ كیلومتری جنوب غربی هاوایی در اقیانوس آرام به سفر تاریخی خود تمام كرد.
كارشناسان ناسا برای جلوگیری از آلودگی زمین به میكروب های احتمالی حمل شده از ماه به زمین، برنامه ریخته بودند كه تمام افراد و تجهیزاتی كه در معرض تماس فضانوردان قرار گیرند و در این قرنطینه مدتی بررسی شوند تا زمینیان آلودگی پیدا نكنند. از این رو فضانوردان را با بالگرد به كشتی هواپیمابر "هورنت" بردند. هم گروه نجات و هم فضانوردان با لباس های عایقی رنگ خاكستری و ماسك در حالیكه به دریانوردان و دوربین نمایندگان رسانه ها دست تكان می دادند به داخل اتاقك قرنطینه رفتند.
به این ترتیب هیجان انگیز ترین سفر فضایی به آخر رسید.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب